Mądry Screening Raka Prostaty – PRAISE-U

Dlaczego tak ważny jest skrining/profilaktyka?

Rak stercza jest najczęstszym nowotworem u mężczyzn w krajach rozwiniętych i jest odpowiedzialny za ponad 355.000 zachorowań na terenie Unii Europejskiej rocznie i za ok 69.000 zgonów. Powoduje to, że to schorzenie jest nie tylko ogromnym problemem zdrowotnym, ale także ogromnym obciążeniem dla całego systemu opieki zdrowotnej oraz ogromnym obciążeniem społecznym w związku z kalectwem spowodowanym chorobą lub leczeniem, absencją z pracy oraz obciążeniem psychicznym chorych i ich rodzin. W związku z narastaniem ilości chorych jest to jeden z nowotworów, w których badania przesiewowe mogą doprowadzić do zmniejszenia śmiertelności, a zatem ograniczyć wspomniane niekorzystne wpływy.

Czym jest badanie skriningowe/profilaktyczne/przesiewowe?

Jest to rodzaj badania wykonywany wśród osób potencjalnie zdrowych, tj. takich u których nie występują żadne objawy danej choroby. Wykonuje się je w celu jej wczesnego wykrycia i leczenia, co zapobiega jej poważnym następstwom w przyszłości. Skrining można wykonywać w całej populacji lub tak jak w wypadku naszego programu, wyłącznie w grupach wysokiego ryzyka (dotyczy to większości programów profilaktycznych w Polsce np. Profilaktyka Raka Piersi, Profilaktyka Raka Jelita Grubego etc.). Program skriningowy to nie pojedyncze działanie, a pełna ścieżka postępowania.

Co jest celem badań skriningowych?

Głównym celem badań profilaktycznych jest wykrycie choroby lub wysokiej podatności na nią we wczesnej fazie, prowadząc do interwencji, która może zredukować zarówno zapadalność na tę chorobę, jak również ciężar tej choroby dla pacjenta. Wykonanie badania profilaktycznego niejednokrotnie daje wstępną diagnozę, na podstawie której podejmowane są dalsze działania pogłębiające diagnostykę, potwierdzające i doprecyzowujące wstępne wyniki.

Czym jest rak prostaty i dlaczego wczesne wykrycie jest ważne?

Prostata to niewielki gruczoł stanowiący część układu rozrodczego mężczyzny. Jest wielkości piłki golfowej i otacza kanał odprowadzający mocz z pęcherza moczowego, zwany cewką moczową. Prostata wytwarza gęsty biały płyn, który miesza się z nasieniem z jąder. Wytwarza również białko zwane swoistym antygenem sterczowym lub PSA, które w niewielkich ilościach przedostaje się do krwiobiegu.

Ciało człowieka składa się z miliardów maleńkich komórek, które są podstawowym budulcem wszystkich żywych istot. Komórki te nieustannie się dzielą, tworząc nowe, ale czasem powstaje komórka nieprawidłowa. Nie do końca wiadomo, dlaczego tak się dzieje, ale kiedy nieprawidłowe komórki nadal się dzielą i tworzą coraz więcej nieprawidłowych komórek, w końcu tworzy się grudka tkanki, zwana guzem.

Rak prostaty występuje, gdy komórki nowotworowe tworzą guz wewnątrz gruczołu krokowego. Jest to najczęstszy rodzaj raka u mężczyzn, jednak jest on często uleczalny i ma wysoki wskaźnik przeżywalności. Niektóre nowotwory prostaty rozwijają się powoli i nie powodują objawów w ciągu życia mężczyzny, ale inne, jeśli nie są leczone, mogą zagrażać zdrowiu.

Ważne jest wczesne wykrycie i leczenie raka, zanim pojawią się objawy. Dlatego też istnieją krajowe programy badań w kierunku raka piersi i innych chorób. W przypadku raka prostaty eksperci przeanalizowali korzyści i szkody emocjonalne związane z badaniami przesiewowymi w tym kierunku. Sugerują, aby kraje Unii Europejskiej przeprowadzały więcej badań nad badaniami przesiewowymi w kierunku raka prostaty i rozpoczęły własne programy takich badań.

Dlaczego ważny jest Mądry Skrining?

Badania skriningowe mogą doprowadzić do obniżenia śmiertelności z powodu raka prostaty, mogą też jednak prowadzić do nadmiernego wykrywania, diagnozowania i leczenia zachorowań nieistotnych klinicznie (tj. takich które nie zagrażają zdrowiu i życiu pacjenta). Istotnym jest wzięcie pod uwagę czynników mogących wpływać na np. podwyższenie stężenia PSA, wykluczenie ich i doprecyzowanie diagnozy w odpowiedni sposób, tak aby uniknąć niepotrzebnych interwencji medycznych np. biopsji.

Dlatego tak ważne jest przeprowadzanie odpowiednio opracowanej ścieżki badań skriningowych, takiej która zapewni właściwą opiekę pacjentowi od rozpoczęcia udziału do wykluczenia lub potwierdzenia diagnozy.

Czym jest PRAISE-U?

Projekt PRAISE-U „Prostate cancer Awareness and Initiatives for Screening in the European Union” (pl. “Świadomość Na temat raka prostaty i inicjatywy w zakresie badań przesiewowych w Unii Europejskiej”).

Konsorcjum PRAISE-U tworzy 25 instytucji z 12 krajów członkowskich UE. W jego skład wchodzą eksperci z zakresu raka prostaty, decydenci, sieci szpitali, stowarzyszenia medyczne, przedstawiciele pacjentów oraz władz państwowych.

W Polsce partnerami projektu są NIZP PZH – PIB oraz Dolnośląskie Centrum Onkologii, Pulmonologii i Hematologii z siedzibą we Wrocławiu, które pełni rolę ośrodka pilotażowego.

W 2021 r. zaproponowany został przez Europejskie Towarzystwo Urologiczne adaptacyjny algorytm skriningowy raka gruczołu krokowego [van Poppel et al., 2021], czyli sposób postępowania dostosowujący się do badanego mężczyzny. Ten wieloetapowy model postępowania w założeniu ma umożliwić wczesne wykrycie nowotworów stercza i zachować cel skriningu, jakim jest zmniejszenie śmiertelności, przy jednoczesnym ograniczeniu wykrycia nowotworów, których zdiagnozowanie i leczenie nie poprawiłyby zdrowia populacyjnego.

W 2022 r Komisja Europejska wydała zalecenie gdzie stwierdza się m.in.: „Biorąc pod uwagę dowody i znaczną liczbę prowadzonych obecnie oportunistycznych badań przesiewowych, państwa powinny zastosować stopniowe podejście obejmujące pilotaż i dalsze badania w celu oceny wykonalności wdrożenia zorganizowanych programów mających na celu zapewnienie odpowiedniego zarządzania i jakości na podstawie badania swoistego antygenu sterczowego u mężczyzn w wieku do 70 lat, w połączeniu z dodatkowym obrazowaniem metodą rezonansu magnetycznego (MRI) jako badaniem kontrolnym”. Ponadto Polska Narodowa Strategia Onkologiczna na lata 2020-2030 zakłada wprowadzenie skriningu raka gruczołu krokowego do 2024 r. bez bliższego określenia sposobu prowadzenia badań przesiewowych w kierunku raka stercza i innych założeń programu . To oznacza, że konieczne jest opracowanie naszej indywidualnej polskiej strategii w tym kierunku. Przeprowadzenie badania PRAISE-U Polska jest zatem realizacją zaleceń Komisji Europejskiej spójnych z Narodową Strategią Onkologiczną i eksperymentem medycznym, który może dać odpowiedź na pytanie o skuteczność zaproponowanego adaptacyjnego modelu badań przesiewowych w kierunku raka stercza.

Jak zgłosić się do badania?

Do udziału w screeningu nie są prowadzone zapisy, nie można zgłosić się do niego indywidualnie. Uczestnicy programu zapraszani są poprzez imienne listowne zaproszenie, w którym opisana jest dalsza droga postępowania. Z badań w ramach PRAISE-U będzie mogło skorzystać 3500 potencjalnie zdrowych mężczyzn z terenu Dolnego Śląska, do których takie zaproszenie zostanie wysłane.

Na czym polega badanie w ramach programu:

Udział w tym programie przesiewowym jest wieloetapowy.

• W pierwszej kolejności, od wszystkich Panów zostanie pobrana krew na badanie czynnika PSA, na podstawie którego dokonamy wstępnej ocena ryzyka (w zależności od jego poziomu). Każdy uczestnik zostanie także poproszony o wypełnienie zestawu ankiet dotyczących m.in. jego zdrowia.
• U mężczyzn z podwyższonym ryzykiem wystąpienia raka prostaty, po konsultacji urologicznej z badaniem USG układu moczowego, może być zalecone wykonanie rezonansu magnetycznego gruczołu krokowego (badanie MRI), a u tych, u których stwierdzone zostaną podejrzane zmiany, może zostać zalecona biopsja prostaty (pobranie wycinków do badania mikroskopowego).

Otrzymał Pan zaproszenie? Proszę zgłosić się do nas zgodnie z informacjami zawartymi w nim, od tego momentu zaopiekuje się Panem nasza wykwalifikowana kadra, która przedstawi informacje o programie i pobierze próbkę do badania. Jeśli Pana badanie PSA wykaże jakiekolwiek nieprawidłowości, specjaliści z DCOPiH możliwie szybko skontaktują się z Panem i wyjaśnią ich charakter.

Linki:

• PLIK - Przygotowanie do badania PSA
• PLIK - Opis biopsji fuzyjnej 
• PLIK - Szczegółowy Opis Programu
• Strona główna projektu po angielsku https://uroweb.org/praise-u
• Strona Krajowego Rejestru  Nowotworów Rak prostaty: https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-gruczolu-krokowego-czym-jest
• Film dla pacjentów dotyczący badania PRAISE-U:
  EAU - Prostate Cancer Screening (Polish): https://vimeo.com/939556778/c788afd71d?share=copy
  EAU - Prostate Cancer Screening (Polish) (SUBBED):  https://vimeo.com/939556696/1471d7b4b6?share=copy
  

#HealthUnion #EU4Health 
Funded by the European Union. Views and opinions expressed are however those of the author(s) only and do not necessarily reflect those of the European Union or HaDEA. Neither the European Union nor the granting authority can be held responsible for them.
Finansowane przez Unię Europejską. Wyrażone poglądy i opinie są jednak wyłącznie poglądami autora (autorów) i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy Unii Europejskiej lub HaDEA. Ani Unia Europejska, ani organ udzielający dotacji nie mogą być za nie pociągnięte do odpowiedzialności.